به گزارش عیار معدن، آژانس بینالمللی انرژی در گزارش «چشمانداز انرژی جهان ۲۰۲۵» هشدار داد که ریسکهای امنیت انرژی دیگر محدود به نفت و گاز نیست و اکنون زنجیره تامین مواد معدنی حیاتی نیز در معرض تهدید جدی قرار گرفته است. طبق این گزارش، یک کشور به تنهایی فرآوری ۱۹ مورد از ۲۰ ماده معدنی استراتژیک را در اختیار دارد و میانگین سهم آن از بازار جهانی بیش از ۷۰ درصد است؛ وضعیتی که میتواند معادلات انرژی و فناوری جهان را به شدت دستخوش تغییر کند.
گزارش آژانس بینالمللی انرژی تاکید میکند که مواد معدنی حیاتی اکنون در کنار نفت و گاز، به ستون اصلی امنیت انرژی جهانی تبدیل شدهاند. این مواد برای تولید خودروهای برقی، باتریها، توربینهای بادی، شبکههای انتقال برق هوشمند و طیفی از فناوریهای پیشرفته ضروری هستند. با این حال، زنجیره تامین آنها بیش از هر زمان دیگری در معرض ریسک است زیرا بخش عمده فرآوری و پالایش جهانی در اختیار یک کشور واحد قرار دارد.تمرکز شدید تولید و اعمال محدودیتهای صادراتی که از سال ۲۰۲۰ به طور پیوسته افزایش یافته، باعث شده است بیش از نیمی از این مواد تحت کنترلهای تجاری قرار گیرند.
آژانس هشدار میدهد که اتکا به یک نقطه جغرافیایی، آسیبپذیری جهانی را بالا میبرد و بازار به تنهایی قادر به اصلاح این عدم تعادل نیست. برای ایجاد تنوع، نیاز به سیاستهای بلندمدت، سرمایهگذاری مشترک و همکاریهای فرامرزی است؛ موضوعی که اگر نادیده گرفته شود، میتواند دستیابی به اهداف انرژی پاک و توسعه صنعتی جهان را با تاخیر جدی مواجه کند.
برق؛ موتور محرک اقتصادهای مدرن
مصرف جهانی برق با سرعتی بسیار فراتر از دیگر انواع انرژی در حال رشد است. افزایش استفاده از وسایل الکتریکی در منازل، گسترش سیستمهای سرمایشی در اثر تغییرات آبوهوایی، رشد حملونقل برقی و توسعه صنایع دیجیتال از جمله عوامل اصلی این افزایش تقاضا هستند.این روند موجب شده است امروز حدود نیمی از کل سرمایهگذاری در بخش انرژی جهان به توسعه تولید برق، تقویت شبکهها و الکتریکیسازی بخشهای مختلف اختصاص یابد.
در کشورهای نوظهور و در حال توسعه نیز افزایش درآمد خانوارها و نیاز روزافزون به سرمایش، تقاضای برق را با شتابی بالا روبهرو کرده است.گزارش آژانس تاکید دارد که این رشد مصرف، اگر با توسعه زیرساختها همراه نباشد، میتواند فشار قابل توجهی بر شبکههای برق ایجاد کند و کشورها را با چالشهای جدیدی در مدیریت بار و تامین پایدار انرژی مواجه سازد.
جهش مصرف برق در مراکز داده و هوش مصنوعی
یکی از مهمترین محرکهای مصرف برق در سالهای اخیر، گسترش مراکز داده و رشد انفجاری فناوری هوش مصنوعی است. براساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی، سرمایهگذاری جهانی در مراکز داده در سال ۲۰۲۵ به حدود ۵۸۰ میلیارد دلار میرسد؛ رقمی که برای نخستین بار از سرمایهگذاری در عرضه جهانی نفت پیشی میگیرد.پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۵ مصرف برق مراکز داده تقریبا سه برابر شود. بیش از ۸۵ درصد ظرفیت جدید نیز در آمریکا، چین و اتحادیه اروپا ایجاد خواهد شد؛ آن هم عمدتا در نزدیکی خوشههای فناوری موجود که همین حالا نیز فشار زیادی بر شبکه برق دارند.این روند، به ویژه با توسعه مدلهای هوش مصنوعی پرمصرف، میتواند نیاز به سرمایهگذاری فوری در شبکهها، ایجاد ظرفیت تولید جدید و بهبود مدیریت بار را بیشتر از همیشه ضروری کند.
پیشروی انرژیهای تجدیدپذیر با محوریت خورشیدی
انرژی خورشیدی همچنان مهره کلیدی گذار به انرژی پاک است. چین با سهم ۴۵ تا ۶۰ درصدی از توسعه جهانی تجدیدپذیرها در دهه آینده، نقش بیبدیلی در شکلدهی بازار دارد.این کشور علاوه بر توسعه ظرفیت داخلی، بزرگترین تولیدکننده تجهیزات خورشیدی، باتری و بسیاری از فناوریهای انرژیهای نو به شمار میرود.گزارش آژانس نشان میدهد که رشد تجدیدپذیرها نه تنها برای مقابله با تغییرات اقلیمی حیاتی است بلکه برای کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی، ایجاد امنیت انرژی و مدیریت تقاضای روبهرشد برق نیز اهمیت دارد.با این حال، تحقق این رشد نیازمند دسترسی پایدار به همان مواد معدنی حیاتی است که اکنون با ریسکهای جدی مواجهند.
بازگشت انرژی هستهای به مرکز توجه
در کنار تجدیدپذیرها، انرژی هستهای نیز در حال بازگشت جدی به معادلات انرژی جهان است. سرمایهگذاری در نیروگاههای بزرگ و همچنین راکتورهای کوچک ماژولار (SMR) در تمام سناریوهای ارائهشده از سوی آژانس رو به افزایش است.بیش از ۴۰ کشور جهان انرژی هستهای را وارد برنامهریزی راهبردی خود کردهاند زیرا این فناوری میتواند برق پایدار، کمکربن و قابل اتکا فراهم کند.این گزارش تاکید میکند که ترکیب متنوعی از انرژیهای تجدیدپذیر، برق هستهای و توسعه شبکهها میتواند به کشورها کمک کند تا با چالشهای آینده از جمله فشار روبهرشد مصرف برق، توسعه صنایع دیجیتال و نیاز به کاهش انتشار کربن مقابله کنند.