اجلاس فولاد ۲۰۲۵ (Steel Summit 2025)، یکی از برجسته‌ترین رویدادهای صنعت فولاد جهان، ۱۵ مه ۲۰۲۵ در سوئیس‌اوتل ریزورت اند اسپا چشمه، ازمیر با حضور گسترده بیش از ۳۰۰ شرکت‌کننده از بیش از ۱۵۰ شرکت از کشورهای پیشرو در تولید و تجارت فولاد مانند چین، ایتالیا، هند، بلژیک، مصر، آلمان، ایران، قطر و امارات متحده عربی آغاز به کار کرد. در این اجلاس، موضوعات کلیدی مانند تحول سبز در تولید فولاد، استراتژی‌های مدیریت ضایعات، روند قیمت‌ها، پویایی‌های بازار جهانی و نقش استراتژیک ترکیه در این صنعت مورد بحث قرار گرفت.
بیش از ۳۰ سخنران در ۸ نشست، موضوعاتی نظیر پایداری، کربن‌زدایی، فناوری‌های نوآورانه، تأثیر تحولات انرژی و ژئوپلیتیک بر بازار ضایعات و چشم‌انداز اقتصاد کلان صنعت فولاد ترکیه را بررسی کردند.
در یکی از مهم‌ترین نشست‌های تخصصی اجلاس فولاد ۲۰۲۵، فعالان برجسته حوزه فولاد و سنگ‌آهن از کشورهای مختلف، به بررسی راهبردهای صادراتی، الزامات محیط‌زیستی و آینده بازار منطقه‌ای پرداختند. این پنل به ریاست کیوان جعفری طهرانی، تحلیل‌گر ارشد بازارهای جهانی، و با مشارکت کارشناسانی از مصر و ایران برگزار شد و نکات مهمی در زمینه تحول صنعت فولاد منطقه‌ای مطرح گردید.
صادرات سنگ‌آهن مصر به چین؛ موفقیتی تازه‌نفس با نقشه راهی ناشناخته
دکتر آیه الگهری در پاسخ به پرسشی درباره صادرات سنگ‌آهن مصر به چین، از موفقیت نخستین محموله این کشور به بزرگ‌ترین بازار مصرف جهانی سخن گفت.وی توضیح داد که شرکت سان‌رایز با تکیه بر منابع هماتیتی با عیار بین ۵۲ تا ۶۲ درصد، توانسته مسیر صادراتی تازه‌ای باز کند، هرچند سابقه فعالیت آن در این حوزه طولانی نیست.وی در ادامه ضمن اشاره به فرصت‌های این مسیر نوپا، از چالش‌هایی چون ناپایداری قیمت، رقابت شدید و نداشتن زیرساخت‌های حمل‌ونقل مدرن به‌عنوان موانعی جدی برای تداوم این موفقیت یاد کرد.
آیا ایران می‌تواند از مصر سنگ‌آهن وارد کند؟
با توجه به پیش‌بینی کاهش ذخایر سنگ‌آهن ایران در دهه آینده، پرسشی درباره امکان واردات این ماده از مصر مطرح شد. الگهری پاسخ روشنی نداد. اما کیوان جعفری طهرانی با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه کشورهای شمال آفریقا همچون مصر، مراکش و اردن برای جبران کسری آتی منابع ایران، تأکید کرد که توسعه روابط تجاری با این کشورها، به‌ویژه در صورت رفع تحریم‌ها، می‌تواند یکی از گزینه‌های استراتژیک ایران باشد.
مصر، هاب منطقه‌ای فولاد؟
پرسش سوم به امکان تبدیل مصر به قطب منطقه‌ای تولید و صادرات فولاد اختصاص یافت. الگهری با ابراز امیدواری نسبت به این چشم‌انداز، بر ضرورت توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌های خارجی تأکید کرد.در مقابل، جعفری طهرانی با رویکردی متفاوت، تهدیدهای ژئوپلیتیکی را مانع تحقق این هدف دانست.وی به‌ویژه به کاهش درآمدهای مصر از کانال سوئز و تلاش کشورهایی مانند عربستان برای احداث مسیرهای موازی اشاره کرد که می‌تواند آینده مالی مصر و در پی آن توسعه صنعت فولاد این کشور را تحت تأثیر قرار دهد.
تعرفه‌های آمریکا و اروپا، زنگ خطری برای خاورمیانه
پروفسور عالیه المهدی با بررسی تأثیر سیاست‌های حمایت‌گرایانه ایالات متحده و اتحادیه اروپا، بر ضرورت همکاری منطقه‌ای برای مقابله با محدودیت‌های تعرفه‌ای تأکید کرد.وی گفت که برای عبور از این محدودیت‌ها، تولیدکنندگان باید محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر تولید کنند تا بتوانند در بازارهای هدف، قیمت‌های رقابتی ارائه دهند.
تنوع‌بخشی به محصولات فولادی؛ راهبردی برای بقا
در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی بقاء در بازار پررقابت امروز، پروفسور المهدی تولید محصولات نهایی و تخصصی‌تر را بهترین مسیر دانست.وی افزود: زمان آن رسیده که فولادسازان منطقه صرفاً بر تولید بیلت و اسلب متمرکز نباشند و به سمت نوردهای خاص و آلیاژهای صنعتی با مصارف مهندسی بروند.
تجارت از سیاست جدا شود؛ توافق‌های ترجیحی راه نجات است
کیوان جعفری طهرانی با اشاره به نقش توافقات تجاری ترجیحی میان کشورهای منطقه، از جمله اعضای شورای همکاری خلیج فارس، به‌عنوان ابزاری برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌ها یاد کرد.وی تأکید کرد: زمانی که تحریم‌های ایران برداشته شود، نه‌تنها ظرفیت تولید ایران افزایش می‌یابد بلکه زمینه برای واردات مواد اولیه از کشورهای دوست شمال آفریقا نیز فراهم خواهد شد.
فولاد سبز؛ چالش یا فرصت؟
یکی از موضوعات مهم پنل، سازوکار تعدیل مرز کربن اتحادیه اروپا (CBAM) بود که هزینه‌های جدیدی را به صنعت فولاد تحمیل می‌کند. جعفری طهرانی در این باره هشدار داد که در کشورهای تحریمی مانند ایران، رسیدن به زنجیره تولید فولاد سبز تا سال ۲۰۳۰ دشوار است.وی گفت: برخلاف ترکیه که از ضایعات فولادی استفاده می‌کند، ایران برای تولید فولاد متکی بر سنگ‌آهن و کوره‌های القایی است، که روند سبزسازی را کند می‌کند.
از افغانستان تا مراکش؛ گزینه‌های جایگزین ایران در تأمین سنگ‌آهن
جعفری طهرانی با اشاره به بازدیدهای میدانی خود از معادن افغانستان، گفت که پیش از تسلط طالبان، ایران می‌توانست بخشی از سنگ‌آهن موردنیاز خود را از این کشور وارد کند. اما اکنون شرایط سیاسی و محدودیت‌های طالبان، چنین امکانی را از بین برده است.وی در ادامه بر پتانسیل معادن مراکش، از جمله ذخایر سنگ‌آهن ۶۲ درصدی سنگان، به‌عنوان گزینه‌ای جدی برای واردات ایران در آینده تأکید کرد.
ایران، جایگاه دهم جهانی فولاد را چگونه حفظ می‌کند؟
جعفری طهرانی بر اهمیت سرمایه‌گذاری جدید برای حفظ و ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی فولاد تأکید کرد.وی گفت که با وجود ظرفیت ۵۵ میلیون تنی طراحی‌شده در طرح جامع فولاد، تولید واقعی در سال گذشته زیر ۳۰ میلیون تن بوده است.وی تصریح کرد: اگر تحریم‌ها رفع شود، ایران این پتانسیل را دارد که جایگاه دهم جهانی را تثبیت کرده و حتی ارتقا دهد.
موقعیت ژئوپلیتیک، برگ برنده ایران در رقابت منطقه‌ای
امیر علیقلی‌زاده، فعال و کارشناس صنعت فولاد، در پنل تخصصی اجلاس فولاد ۲۰۲۵ (Steel Summit) با ارائه تحلیلی جامع، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی صنعت فولاد ایران پرداخت. وی با اشاره به تأثیر تحریم‌ها و ظرفیت‌های بالقوه کشور، تصویری دقیق از وضعیت فعلی و مسیر آینده این صنعت ترسیم کرد.علیقلی‌زاده در بخشی از سخنان خود، با نمایش چند اسلاید، به معرفی وضعیت تولید در حال اجرا و طرح‌های توسعه‌ای آینده در صنعت فولاد کشور پرداخت.
وی در پاسخ به پرسشی درباره پایین بودن نرخ بهره‌برداری از ظرفیت تولید فولاد در ایران، اظهار داشت: شاخص نرخ بهره‌برداری از ظرفیت (Capacity Utilization Rate) اخیراً در بسیاری از مقالات حوزه فولاد مورد توجه قرار گرفته، اما این شاخص به‌تنهایی معیار مناسبی برای ارزیابی نیست. به‌عنوان نمونه، نرخ بهره‌برداری در ترکیه 62 درصد، در ایران 64 درصد و در روسیه ۶۱ درصد است. شاخص اصلی، وضعیت عرضه و تقاضای بازار است. در حال حاضر، میزان عرضه ثابت مانده اگر نگوئیم افزایش یافته، اما تقاضا کاهش یافته و انتظار می‌رود این روند ادامه یابد.
وی در ادامه تصریح کرد: در پاسخ به این شرایط، باید پرسید آیا سرمایه‌گذاری در این صنعت توجیه‌پذیر است یا خیر؟ به نظر من، بازار فولاد ایران همچنان ظرفیت سرمایه‌گذاری دارد، اما سرمایه‌گذاری در محصولات با ارزش افزوده بالا مانند ورق‌های الکتریکی و … نیازمند دقت و بررسی بسیار بالائی است.
علیقلی‌زاده با تفکیک دلایل پایین بودن بهره‌برداری به دو حوزه تحریم‌ها و مشکلات زیرساختی، افزود: در بخش تحریم‌ها، عمدتاً شاهد تأثیرات منفی بر تبادلات بانکی و دسترسی به تکنولوژی‌های روز هستیم. با این حال، ایران در طول ۴۵ سال گذشته توانسته تا حد زیادی این محدودیت‌ها را پشت سر بگذارد؛ به‌طوری که امروزه بیش از ۹۲ درصد از فولاد خام کشور با روش EAF (Electric Arc Furnace) تولید می‌شود که نیازمند فناوری‌های پیشرفته است. برخی از مراکز تولیدی کشور نیز مجهز به مدرن‌ترین تکنولوژی‌های موجود هستند. با این حال، تحریم‌ها در بخش صادرات همچنان موانع جدی ایجاد کرده‌اند و نیاز به دقت عمل بیشتری در این بخش دارد.
وی در ادامه با اشاره به مشکلات زیرساختی گفت: در سال ۲۰۲۳ تولید فولاد خام ایران ۳۲ میلیون تن بود که در سال ۲۰۲۴ به ۳۰.۷ میلیون تن کاهش یافته است. در فصول تابستان و زمستان، تولید فولاد تا بیش از ۳۰ درصد کاهش می‌یابد که دلیل آن کمبود برق و گاز است.
علیقلی‌زاده ادامه داد: با وجود اینکه ایران سومین تولیدکننده گاز در جهان است، اما چهارمین مصرف‌کننده بزرگ نیز به‌شمار می‌رود. در این حوزه دو برنامه کلیدی در حال پیگیری است: یکی سرمایه‌گذاری در میادین گازی جنوب کشور و دیگری افزایش بهره‌وری و مدیریت مصرف در بخش خانگی. در حوزه برق نیز یک طرح ۹۰۰۰ مگاواتی در دست اجراست که شامل نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و منابع تجدیدپذیر می‌شود و تاکنون بیش از ۳۱۰۰ مگاوات آن به شبکه افزوده شده است لیکن این برنامه کافی نبوده و همچنان موضوع زیرساخت‌های انرژی چالش اصلی بخش فولاد ایران است.
مزیت‌ها و چالش‌های ایران در رقابت منطقه‌ای
وی در ادامه به بررسی مزیت‌ها و چالش‌های ایران در رقابت با کشورهای منطقه‌ای همچون ترکیه، عربستان و مصر پرداخت.علیقلی‌زاده گفت: در بخش مزیت‌ها، نخست باید به موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز ایران اشاره کرد که امکان دسترسی به دریاهای آزاد از خزر تا خلیج فارس را فراهم می‌کند. این خلیج، خلیج فارس است و بیش از ۳۵۰۰ سال قدمت تاریخی دارد؛ لذا تلاش‌های یک نمایش یک نفره که اخیرا اجرا شده است نمی‌تواند سابقه تاریخی آن را تغییر دهد.
وی همچنین نرخ پایین گاز و برق، هزینه‌های پایین نیروی کار، دسترسی به ذخایر غنی سنگ‌آهن و در اختیار داشتن کل زنجیره تولید فولاد از معدن تا محصول نهایی را از دیگر مزیت‌های راهبردی ایران برشمرد.علیقلی‌زاده مهم‌ترین سرمایه صنعت فولاد ایران را نیروی انسانی دانست؛ نسل جوان تحصیل‌کرده‌ای که در کنار متخصصان با تجربه، توان بالایی را در کشور ایجاد کرده‌اند؛ موضوعی که تا حدی نیز ناشی از تحریم‌ها و ضرورت اتکای بیشتر به ظرفیت‌های داخلی بوده است.
در بخش چالش‌ها، وی به ناترازی میان ظرفیت ایجادشده و زیرساخت‌های موجود اشاره کرد که موجب آسیب به صنایع فولادی و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده گردیده است. همچنین، مشکلات در نقل و انتقالات مالی بین‌المللی و خطر از دست دادن بازارهای صادراتی، از دیگر چالش‌های کلیدی صنعت فولاد ایران به شمار می‌روند.
تمرکز بر معدن‌کاری و افزایش اکتشافات؛ محور سرمایه‌گذاری‌های آینده
در پاسخ به پرسشی درباره برنامه‌های توسعه‌ای و پروژه‌های سرمایه‌گذاری جدید در صنعت فولاد، علیقلی‌زاده ضمن تاکید بر پروژه‌های قابل سرمایه‌گذاری در ایران گفت: بخشی از پروژه‌های سرمایه‌گذاری در ایران در قالب اسلایدهایی ارائه شد، اما نکته مهم‌تر، نوع این سرمایه‌گذاری‌هاست که عمدتاً بر معدن‌کاری و افزایش اکتشافات معدنی متمرکز شده‌اند. هدف از این اقدامات، تأمین پایدار مواد اولیه و افزایش ظرفیت استخراج کشور است.
وی افزود: در این راستا، برنامه‌ریزی خوبی برای سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف صورت گرفته و طرح‌هایی برای واردات ماشین‌آلات معدنی در دستور کار قرار دارد تا توان استخراجی کشور به شکل قابل توجهی افزایش یابد.