گذار جهانی به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های پیشرفته، حجم تقاضای مس را به طور چشمگیری افزایش داده است؛ تا حدی که بازار این فلز در آستانه وارد شدن به وضعیت کسری تولید قرار دارد.
به گزارش عیار معدن و به نقل از موسسه «Observer Research Foundation»، پیش‌بینی‌های ارائه شده نشان می‌دهد حتی با افزایش ظرفیت تولید مس از بازیافت قراضه، عرضه این فلز تا سال ۲۰۳۵ حدود ۱٫۷ درصد کمتر از تقاضای جهانی خواهد بود. این کمبود دسترسی، بر طیف گسترده‌ای از صنایعی مانند پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی، شبکه‌های برق، نیمه‌هادی‌ها، کابل‌های زیردریایی و مهمات و صنایع دفاعی که مس یکی از مواد اولیه بسیار مهم برای آن‌ها به شمار می‌رود، تاثیر خواهد گذاشت. ایجاد اختلالات در زنجیره تامین بر امنیت بخش انرژی، توسعه قابلیت‌های دفاعی، زیرساخت‌ها و فناوری تاثیر خواهد گذاشت و این مسئله را به موضوعی حیاتی در امنیت ملی کشورها تبدیل می‌کند.
هند، یکی از کشورهایی به شمار می‌آید که فلز مس در آن به تولید می‌رسد. با این حال، هم‌اکنون این کشور از نظر عرضه و حتی تولید مس به مرحله خودکفایی نرسیده است. براساس آمارهای ارائه شده، ظرفیت تولید سنگ معدن داخلی مس هند در سال مالی ۲۴-۲۰۲۳، حدود ۳٫۷۸ میلیون تن اعلام شد که ۸ درصد کمتر از سال مالی ۱۹-۲۰۱۸ بود.
لازم به ذکر است که استخراج فلز مس به عنوان یکی از مواد معدنی حیاتی در اعماق زمین انجام می‌شود و به همین دلیل در مقایسه با آن دسته از مواد معدنی که امکان استخراج آن‌ها در سطح زمین وجود دارد، استخراج آن هزینه‌برتر و دشوارتر است. بر همین اساس، هند با در نظر گرفتن هزینه بالای استخراج مس، به دنبال ارائه یک استراتژی برای ایجاد یک زنجیره تامین مس انعطاف‌پذیر بوده تا نیازهای روبه‌رشد خود برای این فلز را با تقویت بخش‌های مختلف زنجیره تامین برآورده کند.
توسعه زنجیره تامین جهانی مس در اولویت قرار گرفته است
بخشی از زنجیره تامین مربوط به استخراج مس به روش روباز یا زیرزمینی برای تولید این فلز و سپس ذوب و فرآوری آن است. بخش دیگری از زنجیره تامین مس به تولید محصولات نیمه‌ساخته مسی از جمله لوله‌ها، سیم‌ها، مفتول‌ها و سایر قطعات و تجهیزاتی که از این فلز و قراضه آن تولید می‌شود، ارتباط دارد.
در واقع می‌توان گفت بخش‌های مختلف زنجیره تامین در چندین منطقه از جهان متمرکز شده است. در همین راستا و براساس گزارش‌های منتشر شده، شیلی، پرو و استرالیا به ترتیب ۱۹ درصد، ۱۲ درصد و ۱۰ درصد از ذخایر مس جهان را در سال ۲۰۲۴ به خود اختصاص دادند.
همچنین، آخرین آمارها نشان می‌دهد که چین، حدود نیمی از حجم عرضه مس تصفیه شده در جهان را در اختیار دارد. علاوه‌براین، انتظار می‌رود که ظرفیت ذوب و فرآوری جدید مس در چین در سال ۲۰۲۵ به زودی به مرحله بهره‌برداری برسد که این مسئله باعث ایجاد نگرانی در دیگر واحدهای ذوب و فرآوری مس در سایر نقاط جهان شده است؛ چراکه این واحدهای ذوب و فرآوری در تلاش هستند تا محصولاتی مقرون‌به‌صرفه‌تر در رقابت با چین در بازار عرضه کنند.
تغییرات ژئوپلیتیکی در روند عرضه جهانی مس تاثیر خواهد گذاشت
سرمایه‌گذاری‌های فزاینده کشورهای مختلف و شرکت‌های بخش خصوصی فعال در بخش معدن، به وضوح اهمیت راهبردی و فزاینده مس را نشان می‌دهد. چین از جمله کشورهایی بوده که سرمایه‌گذاری‌های فراوانی را در بخش مس و زنجیره تامین آن انجام داده است. این کشور اخیرا در برخی از معادن مس قاره آفریقا سرمایه‌گذاری کرده است.
در همین راستا، شرکت چینی «JCHX Mining» حدود ۸۰ درصد از سهام معدن مس «Lubambe» در زامبیا را در اختیار گرفت. دولت چین طی بیانیه‌ای اعلام کرد که در نظر دارد تا سال ۲۰۳۱، حدود پنج میلیارد دلار دیگر در تولید مس در زامبیا سرمایه‌گذاری کند. اتفاق مشابهی نیز در جمهوری دموکراتیک کنگو دیده می‌شود؛ جایی که در آن حجم صادرات مس تصفیه شده این کشور به چین در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل از آن ۷۱ درصد افزایش را تجربه کرد.
اخیرا مقرر شده است وامی به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس در آسیای مرکزی به نام شرکت «Almalyk mining and metallurgical complexe» از طریق اداره «UK Export Finance» در بریتانیا پرداخت شود. این وام با هدف تقویت جایگاه صنعت مس در ازبکستان درخواست شده است. همچنین، بریتانیا قرار است سند مشارکت معدنی با عربستان سعودی را به امضا برساند. با توجه به اینکه عربستان سعودی در نظر دارد تمرکز خود بر استخراج از ذخایر معدنی بکر خود که ذخایر مس را نیز شامل شده افزایش دهد، بریتانیا چنین سندی را به امضا رسانده است.
دولت ژاپن در بیانیه اخیر خود اعلام کرد که این کشور در حال برنامه‌ریزی برای افزایش سهام خریداری شده شرکت‌های ژاپنی در پروژه‌های مس است. دولت این کشور هدف از این کار را تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی مانند معادن مس آفریقا که ریسک‌های بالاتری را برای سرمایه‌گذاران به دنبال خواهد داشت، اعلام کرده است.
در همین راستا، شرکت ژاپنی «Sumitomo» در ۶ معدن از جمله معدن مس «Morenci» در ایالات متحده آمریکا و معدن مس «Cerro Verde» در پرو سرمایه‌گذاری کرده است. در سال ۲۰۲۴، شرکت مذکور با شرکت «Rio Tinto» برای خرید ۳۰ درصد از سهام پروژه مس و طلای «Winu» واقع در ایالت استرالیای غربی به توافق رسید.
هم‌زمان با تقلای کشورهای مختلف برای افزایش خودکفایی خود در تولید و تامین مس، اقدامات دیگری از جمله افزایش ظرفیت تولید داخلی فلز سرخ در دستور کار دولت‌‌های جهان قرار گرفته است. در همین راستا، شرکت استرالیایی «BHP» اخیرا یک قرارداد طراحی، تامین تجهیزات و اجرای پروژه به منظور توسعه یک واحد فرآوری و ذوب مس در ایالت استرالیای جنوبی را منعقد کرد.
چنین اقداماتی نشان می‌دهد تشدید رقابت میان کشورهای مختلف جهان بر سر دستیابی به ذخایر مواد معدنی جهانی به ویژه مس، نه تنها یک ضرورت اقتصادی محسوب می‌شود بلکه تلاشی از سوی این کشورها برای حفظ استقلال راهبردی خود در زنجیره تامین مواد معدنی حیاتی است.
چشم‌انداز صنعت مس هند چگونه خواهد بود؟
در روند افزایش تقاضای جهانی برای مس، هند نیز از این قاعده مستثنی نیست. در همین راستا، آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد سیاست‌گذاری‌های اعلام شده از سوی دولت هند مانند طرح «Atmanirbhar Bharat» و «Make in India» علاوه بر رشد سرعت نرخ پذیرش و تولید وسایل نقلیه الکتریکی و همچنین توسعه شهرهای هوشمند، موجب افزایش ۱۳ درصدی حجم تقاضای مس در این کشور در سال ۲۰۲۴ شده است.
علی‌رغم وجود ذخایر قابل توجه سنگ مس در هند، این کشور هنوز برای تامین حجم تقاضای خود به واردات فلز سرخ متکی است. در آخرین بررسی‌های انجام شده، حجم ذخایر معدنی مس حدود ۱٫۶۶ میلیارد تن اعلام شده است. با این حال، تنها ۹٫۸۷ درصد (۱۶۳٫۸۹ میلیون تن) از این فلز به عنوان ذخایر قابل استخراج طبقه‌بندی شده است که صرفه اقتصادی خواهد داشت.
بیشترین ذخایر قابل استخراج مس در هند در ایالت‌های راجستان، مادایا پرادش و جارکند واقع شده است. براساس گزارش‌های ارائه شده، تقریبا هیچ ذخایر مس پرعیاری در هند وجود ندارد و آنچه در حال حاضر در معادن مس این کشور دیده می‌شود، از نوع کم‌عیار آن است. این کشور برای برآورده کردن مس مورد نیاز خود در سال مالی ۲۰۲۳ که امکان تامین آن در بازار داخلی وجود نداشت، اقدام به واردات سنگ معدن و کنسانتره مس خام از شیلی، اندونزی، استرالیا و پرو به ارزش ۳٫۳ میلیارد دلار کرد.
در واقع ارزش مس وارداتی به هند در سال ۲۰۲۳، از مجموع ارزش لیتیوم، منگنز، نیکل و سیلیسیوم وارداتی به این کشور در سال مذکور بیشتر اعلام شد. در ادامه اقداماتی که دولت هند برای تضمین دسترسی به مس انجام داده است، می‌توان به امضای قراردادی به منظور اکتشاف ذخایر معدنی مس در زامبیا اشاره کرد. این کشور امیدوار است با امضای قراردادی دیگر، حق استخراج از این ذخایر را نیز به دست آورد.
از سوی دیگر، در حال حاضر بخش فرآوری مس هند در یک نقطه عطف قرار دارد. شرکت «Hindustan Copper» و «Hindalco Industries»، از جمله شرکت‌های مطرح و فعال در بخش فرآوری مس هند به شمار می‌روند که واحدهای ذوب آن‌ها در ایالت‌های جارکند و گجرات واقع شده است. باید یادآور شد که حدود ۴۰ درصد از فرآوری مس هند در واحد ذوب مس «Sterlite Copper» متعلق به شرکت «Vedanta» واقع در شهر توتوکودی تا زمان تعطیلی آن در سال ۲۰۱۸ به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی انجام می‌شد. تعطیلی واحد ذوب مذکور، منجر به کاهش قابل توجه ظرفیت فرآوری مس داخلی هند شد و این کشور را به یک واردکننده محض مس تصفیه شده در آن زمان تبدیل کرد.
براساس گزارش‌های ارائه شده، حدود ۳۸ درصد از تقاضای مس هند از طریق قراضه‌های مس بازیافتی به وسیله تولید در داخل و واردات آن تامین می‌شود. در سال ۲۰۲۴، دولت مرکزی هند پیش‌نویسی را در خصوص استفاده از محتوای بازیافتی در تولید محصولات حاوی فلزات غیرآهنی با نسبت ۵ درصد مس پیشنهاد داد که قرار است در سال مالی ۲۰۲۸ اجرایی شود.
طبق طرح پیشنهادی، نسبت استفاده از مس بازیافتی در تولید این محصولات تا سال مالی ۲۰۳۱ به ۲۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. با این حال، جمع‌آوری قراضه عمدتا به طور غیرسازماندهی شده در هند انجام می‌شود و به همین دلیل داده‌های ارائه شده در مورد میزان حجم مس بازیافتی و خلوص آن به طور دقیق مشخص نیست.
برآورده کردن تقاضای داخلی مس همگام با حرکت به سمت اجرای سیاست‌گذاری‌های اقتصاد چرخشی، نیازمند برداشتن گام‌هایی محکم از سوی هند است که البته این امر ارائه مشوق‌ها و سیاست‌گذاری‌هایی برای افزایش بازیابی منابع قراضه مس را می‌طلبد.
سیاست‌گذاری‌های دولت هند در خدمت توسعه صنعت مس این کشور
با وجود اینکه نام مس در فهرست مواد اولیه حیاتی هند گنجانده شده است، این کشور باید سه بخش کلیدی را به منظور توسعه صنعت فلز سرخ خود در اولویت قرار دهد. از آنجایی که هند به دنبال توسعه بخش فرآوری داخلی مس است، باید زیرساخت‌های لازم را به منظور تضمین افزایش دسترسی به سنگ معدن مس از طریق امضای قرارداد مشارکتی فراهم کند. همچنین، علاوه بر قراردادهایی که به منظور اکتشاف برخی ذخایر معدنی مس کشورهای آفریقا منعقد شده است، این کشور باید حوزه مشارکت خود را علاوه بر بخش اکتشاف به بخش تولید مس نیز گسترش دهد.
علاوه‌براین، مقیاس همکاری‌ها نیز باید به مناطق مختلفی از جهان مانند آمریکای جنوبی، آسیای مرکزی و اقیانوسیه توسعه پیدا کند؛ اگرچه در حال حاضر قرارداد همکاری میان هند با استرالیا و حتی آرژانتین در زمینه سرمایه‌گذاری و استخراج مواد معنی حیاتی وجود دارد، با این حال بهتر است قراردادهایی به ویژه در بخش تولید و استخراج مس میان این کشورها با هند منعقد شود.
با توجه به اهمیت دسترسی به قراضه مس و تاثیر بسیار مثبت آن بر دستیابی به اهداف تولید پایدار در کشورها مبتنی بر اقتصاد چرخشی، افزایش سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری‌های پیشرفته بازیافت قراضه مس هند بسیار حائز اهمیت خواهد بود. به عبارتی، استفاده از فناوری‌های جدید در بخش فرآوری قراضه مس، بهره‌وری را افزایش و میزان آلاینده‌های تولیدی را کاهش می‌دهد.
افزایش استفاده از نوآوری و فناوری‌های روز در صنعت مس هند، از جمله دیگر اقداماتی است که دولت باید انجام دهد. به‌کارگیری فناوری‌های نوظهور مانند یادگیری ماشین هوش مصنوعی و حمایت از شرکت‌های نوپایی که در بخش اکتشاف، استخراج و فرآوری پیشرفته مواد معدنی فعالیت می‌کنند، از جمله این اقدامات به شمار می‌رود. به علاوه، استفاده از تکنیک‌های استخراج جدید مانند سنگ‌شویی سولفیدی و بازیابی ذرات سخت معدنی می‌تواند صرفه اقتصادی استخراج سنگ معدن‌های کم‌عیار را بهبود بخشیده و در عین حال مصرف آب و انرژی را کاهش دهد.
در پایان می‌توان گفت هند باید با افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌ها، انعطاف‌پذیری زنجیره عرضه را تقویت کند و شیوه‌های به کار رفته اقتصاد دایره‌ای را متنوع‌تر سازد و استفاده از نوآوری‌های جدید در صنعت مس خود را افزایش دهد؛ این اقدامات به طور کلی زنجیره ارزش مس هند در آینده را تقویت خواهد کرد.علاوه‌براین، هند با انجام این اقدامات نه تنها در بلندمدت می‌تواند دسترسی خود به فلز سرخ را تضمین کند بلکه جایگاه این کشور را به عنوان یک بازیگر کلیدی در چشم‌انداز آتی جهانی مواد معدنی حیاتی، به خصوص در صنعت مس ارتقا می‌دهد.
فلزات آنلاین