ناترازی انرژی یکی از موضوعات کلیدی در زنجیره تولید و صادرات صنایع، به خصوص صنعت فولاد است که تأثیرات قابل توجهی بر سودآوری شرکت‌ها دارد این مسئله در طول زمان باعث کاهش تولید بروز چالش‌های صادراتی و افزایش هزینه‌ها در زنجیره تأمین شده و به یکی از نگرانی‌های جدی تولیدکنندگان تبدیل شده است.
به گزارش عیار معدن، کیوان جعفری طهرانی، تحلیل‌گر ارشد بازار فولاد نوشت: ناترازی انرژی هنگامی رخ می‌دهد که تقاضای انرژی در زمان‌های مشخص با عرضه آن همخوانی ندارد. به عنوان نمونه در فصل زمستان محدودیت تأمین گاز باعث کاهش تولید آهن اسفنجی و در نتیجه کاهش توان صادراتی می‌شود از سوی دیگر این وضعیت باعث می‌شود محموله‌هایی که از پیش برای بازارهای خاص هدف گذاری شده بودند امکان صادرات نداشته باشند و به این ترتیب، ناترازی به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر زنجیره تولید و صادرات اثر منفی بگذارد.
چالش‌های صادراتی ناشی از ناترازی انرژی
یکی از چالش‌های اصلی در حوزه صادرات یافتن بازار مناسب و مشتریان جدید است. این چالش در شرایط تحریم و نبود ثبات در تأمین انرژی دو چندان می‌شود حضور ترامپ در عرصه سیاسی و فشار تحریم‌ها از ابتدای بهمن ماه، تنش‌های داخلی و بین المللی را تشدید کرده و فضای فعالیت در بازار فولاد ایران را به چالش کشیده است. ایران با چالش تأمین ارز، هزینه حمل دریایی و تحریم‌ها مواجه است که همگی صادرات محصولات ایرانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.این در حالی است که صادرات با نظم و استمرار می‌تواند مشتریان بالقوه را حفظ و اعتماد بازار را برای تولید کنندگان ایرانی ایجاد کند.
مبحث «Spot Cargo» محموله لحظه‌ای نمونه‌ای از چالش‌های مربوط به ناترازی انرژی و تأثیر آن بر صادرات است. هرچند برخی کشورها از این روش در بازارهای خود استفاده می‌کنند. اما مشتریان باید اطمینان خاطر داشته باشند که در طول زمان توان تأمین محموله به صورت منظم وجود دارد این در حالی است که برخی تولید کنندگان ایرانی به دلیل محدودیت در تأمین انرژی نمی‌توانند تولید را به طور مستمر حفظ کنند.
تأثیر ناترازی انرژی بر هزینه تولید
ناترازی انرژی نه تنها بر صادرات بلکه بر هزینه تمام شده تولید شرکت‌های فولادی نیز تأثیر می‌گذارد. برآورد تولید سالانه شرکت‌های فولادی در ایران در حدود ۳۲ میلیون است. در حالی که در صورت رفع ناترازی انرژی می‌توانستند به رقم ۴۰ میلیون تن تولید برسند. از سوی دیگر کاهش تولید بر هزینه‌های تمام شده اثر منفی می‌گذارد و هر چه تولید کمتر باشد هزینه تولید برای هر واحد افزایش می‌یابد و در نتیجه رقابت در بازار جهانی دشوارتر می‌شود.
در بازار داخلی این مسئله شاید چالش زیادی ایجاد نکند زیرا تولیدات در داخل به طور معمول بر اساس نیاز داخلی فروخته می‌شوند اما در بازار صادراتی قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضای جهانی تعیین می‌شوند و همین امر فشار بیشتری بر تولیدکنندگان می‌گذارد.
رقابت جهانی و محدودیت‌های ایران در صادرات
برای درک بهتر این موضوع می‌توان به بازار جهانی اشاره کرد. چین اعلام کرده که تا پایان سال ۲۰۲۴ میزان صادرات فولاد خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و امارات را به ۲۰ میلیون تن خواهد رساند.
این عدد رقمی قابل توجه است؛ در حالی که ایران با تولید ۳۲ میلیون تن هنوز نتوانسته در بازارهای جهانی سهم زیادی کسب کند. رقابت با کشورهای تولیدکننده مانند چین، روسیه و ترکیه در بازار جهانی، چالش دیگری در این حوزه است. برای نمونه قیمت صادراتی شمش فولادی روسیه حدود ۲۵ دلار ارزان‌تر از ایران است.
این اختلاف قیمت رقابت ایران در بازار صادراتی را به شدت محدود می‌کند. هم اکنون ایران بیشتر محصول خود را به بازار آفریقا صادر می‌کند؛ بازاری که از لحاظ جغرافیایی به ایران نزدیک تر است و رقابت کمتری نسبت به بازار کشورهای دیگر دارد. با این حال تحریم‌ها و افزایش هزینه حمل دریایی می‌تواند این مزیت را از بین ببرد و موجب شود که ایران توان رقابتی خود در بازار جهانی را از دست بدهد.
چشم‌انداز تولید و ضرورت برطرف کردن چالش‌ها
با توجه به چالش‌های ناترازی انرژی افزایش تولید به میزان ۴۰ میلیون تن به دلیل محدودیت تأمین انرژی تنها یک هدف دور از دسترس به نظر می‌رسد. برای مقابله با این چالش‌ها ایران نیاز به استراتژی‌هایی دارد که بتواند بازارها را حفظ کند و هزینه تولید را کاهش دهد.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد در صورت رفع ناترازی انرژی و مدیریت بهینه مصرف و تولید، می‌توان توان تولید شرکت‌های فولادی را افزایش داد و هزینه‌ها را بهینه کرد؛ اقدامی که می‌تواند در درازمدت به افزایش سودآوری و رقابت پذیری کمک کند.
جمع بندی
ناترازی انرژی از چند جنبه بر صنعت فولاد تأثیر منفی می‌گذارد؛ کاهش تولید، افزایش هزینه تمام شده، کاهش قدرت رقابت در بازار جهانی و در نهایت مشکلات در صادرات. این چالش نه تنها مسئله‌ای اقتصادی بلکه به نوعی امری مرتبط با امنیت اقتصادی و تجاری کشور نیز به شمار می‌رود.
با توجه به تشدید تحریم‌ها، مشکلات تأمین انرژی و رقابت جهانی در بازار فولاد، سیاست گذاران و تولیدکنندگان باید به دنبال راهکارهایی برای رفع این چالش‌ها و ارتقای توان تولید و صادرات باشند.از این رو ناترازی انرژی به عنوان یک معضل کلیدی باید به صورت جدی در سیاست گذاری‌ها مورد بررسی قرار گیرد و مدیریت شود.