جایگزینی نفت با‌ معادن امکان‌پذیر است اما اهتمام می‌خواهد‌

16 اردیبهشت 1403 - 03:52

به گفته یک کارشناس بازرگانی، بخش معدن ظرفیت مناسبی برای جایگزینی نفت دارد؛ اما باید چالش‌های پیش‌ روی سرمایه‌گذاران برداشته شود؛ یکی از این چالش‌ها حضور دولت در معادن است که قدرت رقابت را از سرمایه‌گذاران می‌گیرد.
به گزارش عیار معدن به نقل از خبرگزاری فارس، بهمن سال گذشته بود که مقام معظم رهبری‌ در دیدار تولید‌کنندگان و فعالان اقتصادی با ایشان، طی بیاناتی فرمودند: «‌بخش معدن بخش مهمی است، یک وقتی با مسئول محترم صحبت بود که بخش معدن می تواند واقعا به طور کلی جای نفت را بگیرد‌، خب معلوم است که اهمیت نفت برای کشور چقدر زیاد است، ما اگر به معادن کشور برسیم، معادن کمیاب و بعضا نایاب در دنیا را ما در کشور داریم، اگر به اینها رسیدگی بشود، استخراج بشود، روی آنها کار بشود، خیلی برای کشور ثروت‌آفرین است و به پیشرفت کشور کمک کننده است، خب حالا فرض کنید که کسی بخواهد روی معدن کار کند، یک مانعی از یک طرف به وجود بیاید؛ اینها باید در داخل دولت حل بشود؛ یعنی بعضی از مشکلات و موانع مربوط به خود دولت است که اینها باید در آنجا حل بشود.»
بنابراین با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اهمیت بخش معدن و لزوم فاصله گرفتن اقتصاد از درآمدهای نفتی به سراغ یکی از فعالان اقتصادی و بازرگانی رفتیم و با وی به گفت‌وگو نشستیم. ‌سید مجتبی رضوی رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت مازندران و فعال اقتصادی کشور است، در این گفت‌وگو در رابطه با اینکه چگونه می توان بخش معدن را جایگزین نفت کشور کرد و مهمترین چالش‌های بخش معدن برای فعالان این بخش و خصوصا فعالان بخش خصوصی صحبت کردیم.رضوی معتقد است که ذخایر عظیم معدنی در کشور نهفته است اما بخش خصوصی به دلیل وجود رانت شرکت‌ةای نیمه دولتی و دولتی‌ها امکان استفاده از این بخش ها را ندارند و در صورتی که بخش خصوصی بتواند بعد از طی فراز و نشیب های بسیار به این صنعت وارد شود در بازار با چالش های بسیاری مواجه است.

انتقاد به فروش ذخایر معدنی کشور بدون ایجاد ارزش افزوده

فارس: ‌همانطور که مطلع هستند مقام معظم رهبری در دیدار با فعالین اقتصادی و تولید کنندگان در بهمن ماه سال گذشته (1402) به اهمیت و لزوم توجه به بخش معدن پرداختند و تاکید داشتند که به این بخش توجه بیشتری شود، این بخش یعنی بخش معادن به چه دلیل دارای اهمیت است و با توجه به ذخایر معدنی فراوان و بی نظیری که در کشورمان موجود است چگونه می توان از این بخش به ارزش افزوده و رشد اقتصادی رسید؟
رضوی‌: ایران جزء 10 کشور اول دارنده اقلام معدنی دنیا است و به عبارتی یک جدول مندلیف بصورت کامل در زیر مساحت این سرزمین مدفون شده است و سال های سال است که بدون توجه به ارزش افزوده بالای این ذخایر معدنی ارزشمند این اقلام گرانبها را استخراج می کنیم و به صورت خام و بدون اینکه ارزش افزوده ای را برای آن ایجاد کنیم به فروش می‌رسانیم. حتی در بخش نفت که رشد قابل ملاحظه ای در صنعت پتروشیمی داشته ایم و سعی می کردیم که نفت و گاز موجود کشور را به اقلام با ارزش افزوده بالا تبدیل کنیم هم در یک سطحی جا ماندیم و در این زمینه نیز ناموفق بودیم و تنها کاری که کردیم این بود که ذخایر را در بیشتر مواقع استخراج کردیم و به صورت خام فروختیم.
تا همین چند سال پیش و حتی الان هم سنگ آهن را صادر می کنیم و این کار به منزله آن است که یک کشور دارایی های گران بها و ارزشمند و ذخایر بی‌نظیر خود را به فنا و نابودی می دهد. در حالی که در بیشتر کشورهای دنیا این سرمایه ها چندین دست می چرخد و در داخل کشور به کالاهایی با ارزش افزوده بالا تبدیل می‌شود. اما ما کالاهایی که با مواد خام صادراتی خودمان از کشورهایی که آن مواد را از ما خریداری کرده اند و به کالاهایی با ارزش افزوده بالا تبدیل کرده اند را خریداری می کنیم و با چند برابر قیمت به کشور وارد می کنیم و از آن استفاده می‌کنیم؟‌
فارس: آیا بخش معدن از این قابلیت برخوردار است که جای نفت را بگیرد؟ یعنی می توان از ذخایر معدنی به جای ذخایر نفتی در اقتصاد بهره گرفت؟ به عبارتی آیا می توان از بخش معدن ارزآوری قابل ملاحظه ای داشته باشیم و از اتکا به بخش نفت بی نیاز شویم؟
رضوی: همان طور که اشاره کردم، ذخایر معدنی قابل تبدیل به کالاهای با ارزش افزوده بالا است و این موضوع نیز باعث شده تا مقام معظم رهبری به بخش معدن در دیدار با فعالان اقتصادی و تولید کنندگان اشاره داشته باشند و اشاره درستی هم داشته اند . اما برای استفاده بهینه از ذخایر بخش معدن و ایجاد ارزش افزوده از این بخش باید اطلاعات، آمار و ارقام در ارتباط با معادن را بروزرسانی کنیم. باید پهنه های مختلف معدنی را شناسایی کنیم و کانی های مختلف در نقاط مختلف این مرز و بوم را به درستی بشناسیم وتلاش کنیم تا علیرغم مسئولیت های محیطی زیستی و منابع طبیعی که وجود دارد، سالم ترین مسیر برداشت و سالم ترین مسیر تبدیل اقلام برداشت و تبدیل آن را به کالاهای با ارزش افزوده پیدا کنیم.

ما هم می توانیم مانند ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور اقتصادمان را به بدون نفت اداره کنیم

رضوی: ژاپن کشوری است که از ذخایر معدنی برخوردار نیست و به لحاظ ذخایر نفتی نیز اصلا ذخایری قابل قیاس با ایران ندارد اما کشور خود را به لحاظ اقتصادی بدون بهره گیری از این ذخایر به خوبی اداره می کند. این موضوع در خصوص کره جنوبی نیز کاملا صادق است و این کشور بدون دارا بودن ذخایر نفتی از اوضاع اقتصادی خوبی برخوردار است. کشور سنگاپور هم با وجود اینکه کشوری بدون ذخایر نفتی است اما طی سال های گذشته از رشد اقتصادی بالایی برخوردار بوده است و در بین کشورهای دنیا به لحاظ اقتصادی سرآمد است لذا این کشورها نمونه هایی هستند که نشان می دهند می توان اقتصاد یک کشور را بدون نفت اداره کرد.بنابراین در پاسخ به سوال شما مبنی بر اینکه آیا معادن می تواند جای نفت را بگیرد؟ باید بگویم که بله این امکان ذاتا وجود دارد؛ اما مواد اولیه ما باید فرآوری شده و تبدیل به کالاهایی با ارزش افزوده بالا شود و صنایع تبدیلی ما نیز کالاهایی تولید کنند که قابل عرضه برای بخش های داخلی کشور و صادرات باشند.
فارس: فعالیت بخش خصوصی در بخش معدن چگونه است؟ آیا بخش خصوصی توانسته حضور قابل قبولی در بخش معدن داشته باشد؟
رضوی: بخش خصوصی در بخش معدن اسیربخش های خصولتی ها و دولتی ها است و غیر از بخش های مرتبط با تولید شن و ماسه و زغال سنگ بقیه بخش های معدنی به صورت عمده در دست خصولتی ها و دولتی ها است و بخش خصوصی در آن نقش ندارد و به عبارتی که هر بلایی که سر معادن کشور می آید توسط خصولتی ها و دولتی ها اتفاق افتاده است.
فارس: سرمایه گذاری یکی از ابزارهای مهم در هر صنعتی به شمار می رود، در بخش معادن وضعیت سرمایه گذاری چگونه است؟ آیا سرمایه گذاری مورد نیاز در این بخش انجام شده است؟
رضوی: معادنی که به عنوان معادن ارزشمند در دنیا طبقه بندی می شوند، این امکان در اقتصادهای آزاد و اقتصادهای باز برای سرمایه گذاران فراهم می شود که بدون شرایط ویژه و انحصار در مناقصات شرکت کنند و توانایی بهره برداری از معدن را بدست آوردند.

با وجود خصولتی ها و دولتی ها، امکان سرمایه گذاری در بخش معدن برای سرمایه گذاران خصوصی سخت است

رضوی: اما این امکان در کشور ما براحتی مهیا و مقدور نیست و کسانی امکان استفاده از این معادن را پیدا می کند که افرادی رانتی هستند. این افراد که تعداد آنها هم بصورت قارچ گونه زیاد شده است دولتی یا خصولتی هستند و افرادی هستند که به ارکان ویژه ای از قدرت وابسته اند و لذا با برخورداری از رانت از این معادن استفاده می کنند. اما در مورد سرمایه گذاری در بخش معادن باید بگویم وقتی دولت اعلام می کند که بین 20 تا 40 میلیارد دلار پول نقد در دست مردم است. یعنی مردم از قدرت سرمایه گذاری برخوردار هستند و می توانند در بخش های مختلف اقتصادی از جمله همین بخش معدن سرمایه گذاری کنند اما نکته مهم و قابل توجه آن است که این امکان باری آن ها فراهم نیست و مردم از امکان سرمایه گذاری در این بخش برخوردار نیستند تا وارد سرمایه گذاری در این عرصه شوند.

بکارگیری تجهیزات و ماشین آلات 70 ساله در بخش معدن کشور

فارس: یکی از ابزارهای بهره‌برداری بهینه از بخش معدن استفاده از تکنولوژی به روز دنیا است. وضعیت تجهیزات و ماشین آلات معدنی ما در بخش معدن چگونه است؟ وضعیت تکنولوژی و صنایع مورد نیاز در بخش معادن چگونه است؟
رضوی: وضعیت ماشین آلات و تکنولوژی در بخش معدن بسیار نامناسب و به عبارتی اسفناک است. به جرات می توان گفت که کامیون های و ماشین های حمل 70 سال پیش در معادن ما در حال کار هستند و از برخی تجهیزات روز دنیا به صورت کلی بی بهره هستیم. در بخش معدن از ماشین آلات و تجهیزات چینی استفاده می کنیم که متاسفانه خیلی قابل قبول و رضایت نیست و امکان استفاده از برندهای قابل قبول و مطرح دنیا در این صنعت را نداریم. به روز نبودن ماشین آلات و تجهیزات معدنی باعث می شود که هزینه تمام شده استخراج و فرآوری افزایش یابد. یکی از دلایل به روز نبودن ماشین آلات و تجهیزات موانع تحریمی است که به ما اجازه نمی دهد تا بتوانیم تکنولوژی روز دنیا را وارد کنیم. این در حالی است که اگر روابط ما در سطح بین الملل راحت تر و شفاف تر بود آن وقت بسیار راحت تر می توانستیم تکنولوژی را به روزرسانی کنیم تا کالاهایی تولید کنیم که قابل عرضه در سطح جهان باشد.

مهمترین چالش بخش معدن، دولت است

فارس: مهترین چالش در بخش معدن برای فعالان بخش خصوصی چیست و آیا این چالش‌ها قابل رفع و حل است؟
رضوی: مهمترین چالش در بخش معدن خود دولت است. اینکه دولت همیشه در مقام رقابت با بخش خصوصی است. اینکه بخش خصوصی و دولتی کنار یکدیگر قرار می گیرند یک چالش است زیرا قدرت این دو با یکدیگر قابل مقایسه نیست. بنابراین وقتی بخش خصوصی پس از طی کردن فراز و نشیب های بسیار، موفق می شود که بخش معدن را در دست بگیرد و وارد بازار شود با یک سری محدودیت‌های عجیب و غریبی مواجه می شود و لذا فعالیت در بخش معدن برای بخش خصوصی خیلی پرمنفعت نیست و بخش خصوصی در این شرایط خیلی راغب به ورود به این بخش اقتصادی نیست.
به گزارش فارس، ‌همانطور که‌ اشاره شد بخش معدن از این قابلیت برخوردار است که جای نفت را بگیرد اما باید در این صنعت از خام فروشی اجتناب شود و ذخایر معدنی و گران‌بهای کشور به محصولاتی با ارزش افزوده بالا تبدیل شود.از طرفی باید زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کرد تا بخش خصوصی بدون چالش در حوزه معادن فعالیت کند و نگرانی از حضور بخش دولتی در این حوزه نداشته باشد.
دیدگاه ها

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *